[Uwaga! Stan prawny nieaktualny.]

Podstawowe zasady kontroli WIOŚ, czyli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska określa szczegółowo Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j.: Dz.U. 2016 poz. 1688). Dodatkowo zagadnienie kontroli oraz jej zakres uszczegóławiają:

• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t. j.: Dz.U. 2017 poz. 2168),

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (t. j.: Dz.U. 2018 poz. 799).

 

Każda kontrola WIOŚ podzielona jest na konkretne etapy:

Etap 1 - Zawiadomienie o kontroli. Kontrolę rozpoczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.

Istnieje też możliwość przeprowadzenia kontroli tzw. interwencyjnej bez wcześniejszego zawiadamiania, np. gdy wpłynęła na dany zakład skarga. W skardze tej podniesione zostały kwestie uciążliwości działalności firmy na środowisko np.: spalanie odpadów, uciążliwy hałas itp. O ile w przypadku kontroli planowanej inspektor wysyła zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli, tak w przypadku kontroli interwencyjnej, przyjeżdża on bez zapowiedzi.

Etap 2 - Przeprowadzenie kontroli. Czynności kontrolne mogą być wykonywane po okazaniu przedsiębiorcy (albo osobie przez niego upoważnionej) legitymacji służbowej upoważniającej do wykonywania takich czynności oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, chyba że przepisy szczególne przewidują możliwość podjęcia kontroli po okazaniu legitymacji. W takim przypadku upoważnienie doręcza się przedsiębiorcy (albo osobie przez niego upoważnionej) w ciągu trzech dni od wszczęcia kontroli. Inspektor przedstawia zakres kontroli i czas jej trwania. Zakres kontroli nie może wykraczać poza zakres wskazany w ww. upoważnieniu. Czynności kontrolne powinny być prowadzone sprawnie i w sposób możliwie niezakłócający funkcjonowania przedsiębiorcy. Jeśli przedsiębiorca wskaże na piśmie, że prowadzone czynności zakłócają istotnie jego działalność gospodarczą, konieczność podjęcia takich czynności powinna być uzasadniona w protokole kontroli. Kontrolowany przedsiębiorca może składać w trakcie jej trwania wyjaśnienia oraz dostarczyć brakujące dane. W dalszej części porady opisano prawa i obowiązki kontrolowanego.

Etap 3 - Protokół kontroli. Sporządzany jest przez WIOŚ po zakończeniu kontroli w dwóch egzemplarzach, jeden doręczany jest kierownikowi kontrolowanego zakładu. Protokół podpisują kontrolujący oraz kierownik kontrolowanego podmiotu. Kierownik kontrolowanej jednostki ma prawo do odmowy podpisania protokołu z kontroli, jeśli budzi on zastrzeżenia, bez żadnych konsekwencji. W takiej sytuacji kontrolujący zostawia adnotację w protokole o odmowie jego podpisania, a przedsiębiorca ma obowiązek przedstawić swoje stanowisko (uwagi do protokołu) pisemnie w ciągu 7 dni.  

Etap 4 - Zarządzenia pokontrolne. Na podstawie kontroli inspektor może wydać zarządzenie pokontrolne lub decyzję administracyjną (na podstawie odrębnych przepisów) lub wszcząć egzekucję (jeśli obowiązek ten wynika z mocy prawa lub decyzji administracyjnej).

Etap 5 - Realizacja zarządzeń pokontrolnych przez przedsiębiorcę np. złożenie korekty zestawienia zbiorczego o odpadach, naliczenie i opłacenie zaległych opłat środowiskowych wraz z odsetkami, złożenie wniosku o uzyskanie pozwolenia np. na wytwarzanie odpadów, czy uprzątnięcie magazynu odpadów.

Etap 6 - Pisemne poinformowanie WIOŚ o stopniu realizacji zarządzeń tj. o podjętych i zrealizowanych działaniach w terminie wskazanym w zarządzeniu. Jest to bardzo istotny element ponieważ nie przesłanie takiej informacji (mimo faktycznej realizacji zarządzeń pokontrolnych), traktowane jest przez WIOŚ jako brak realizacji zarządzeń pokontrolnych co skutkuje nałożeniem kary grzywny.

Etap 7 - Rekontrola. Jeżeli wyniki kontroli wykazały rażące naruszenie przepisów prawa przez przedsiębiorcę, można przeprowadzić powtórną kontrolę w tym samym zakresie przedmiotowym w danym roku kalendarzowym, a czas jej trwania nie może przekraczać 7 dni.

 

W czasie kontroli inspektor WIOŚ ma prawo do:

• wstępu z niezbędnym sprzętem na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na której prowadzona jest działalność gospodarcza oraz do środków transportu,

• wstępu przez całą dobę wraz z niezbędnym sprzętem na teren niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej,

• przeprowadzenia niezbędnych pomiarów lub badań w tym pobierania próbek oraz żądania wstrzymania pracy instalacji lub urządzeń w zakresie, w jakim jest to niezbędne celem umożliwienia ich przeprowadzenia,

• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego,

• żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli oraz dokumentów niezbędnych do wymierzenia mandatu lub kary grzywny,

• oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń (w tym środków transportu) oraz oceny stosowanych technologii i rozwiązań technicznych,

• oceny sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą pomiary, w tym poprawność sposobu pobierania i analizy próbek,

• nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego.

 

Inspektor nie podlega obowiązkowi rewizji osobistej przewidzianej w jednostce kontrolowanej oraz może poruszać się po terenie nieruchomości (lub obiektu) bez potrzeby uzyskiwania przepustki. Co ważne jednak, musi on przestrzegać przepisów BHP (np. założenie odzieży ochronnej) obowiązujących w danej jednostce.

 

W razie nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej albo w przypadku, gdy nie wskazano na piśmie osoby upoważnionej, kontrolę można przeprowadzić w obecności innego pracownika, który może być uznany za osobę umocowaną do dokonywania czynności prawnych lub w obecności przywołanego świadka (powinien nim być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem WIOŚ).

Kontrolę bez obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej można rozpocząć w przypadku gdy:

• przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia,

• przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

 

Obowiązkiem kontrolowanego jest natomiast:

• stawienie się na wezwanie kontrolującego w wyznaczonym miejscu i czasie,

• pisemne wskazanie osoby upoważnionej do reprezentowania go w trakcie kontroli (w przypadku nieobecności kontrolowanego – właściciela, zarządu),

• zawiadomienie organu o zmianie adresu,

• pisemne poinformowanie WIOŚ o zakresie podjętych i zrealizowanych działań służących wyeliminowaniu wskazanych naruszeń, w terminie wyznaczonym w zarządzeniu pokontrolnym, zaniedbanie tego obowiązku lub przekazanie informacji niezgodnej z prawdą podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny,

• prowadzenie i przechowywanie w swojej siedzibie książki kontroli, upoważnień i protokołów kontroli, i udostępnianie ich na żądanie organu (dot. przedsiębiorcy),

• dokonywanie wpisu informacyjnego o wykonaniu zaleceń pokontrolnych bądź wpisu o ich uchyleniu, w książce kontroli.

 

Należy jednak pamiętać, że przedsiębiorca ma także swoje prawa, których organ kontrolujący musi przestrzegać. Przede wszystkim przedsiębiorca ma możliwość wniesienia sprzeciwu wobec podjęcia i wykonywania przez organy kontroli czynności z naruszeniem przywołanych przepisów np. jeśli kontrolujący wykracza poza swoje kompetencje. Uzasadniony sprzeciw wnosi się na piśmie do organu podejmującego i wykonującego kontrolę (WIOŚ), jednocześnie zawiadamiając o tym piśmie kontrolującego. Sprzeciw można wnieść w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ. Organ w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu, rozpatruje sprzeciw oraz wydaje postanowienie.

 

Ponadto kontrolowany przedsiębiorca ma prawo do:

• składania odwołań od decyzji i zażaleń na postanowienia wydane w trakcie kontroli i po jej zakończeniu (art. 127 § 1 i 141 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego), 

• przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek i odpisów w tym także uwierzytelnionych,

• wypowiedzenia się, co do zebranych w sprawie dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań przed wydaniem decyzji,

• zwrotu kosztów podróży i innych należności zgodnie z przepisami o należnościach świadków i biegłych w postępowaniu sądowym w przypadku wezwania przez organ do stawiennictwa w charakterze świadka.

 

Utrudnianie przeprowadzenia kontroli, jeśli jest ona prowadzona zgodnie z ww. przepisami, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 zgodnie z art. 225. § 1. ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny.  Wyróżnia się 2 formy utrudniania kontroli:

• czynne – (np. utrudnianie przez pracowników wejścia na teren nieruchomości) może skutkować zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa;

• bierne – (np. odmowa okazania dokumentów, nieobecność osoby upoważnionej na piśmie do reprezentowania kontrolowanej jednostki) WIOŚ może odstąpić od kontroli i pisemnie wezwać podmiot do czynności kontrolnych informując go, że  nieusprawiedliwione niezastosowanie się do wezwania może zostać potraktowane jako utrudnianie przeprowadzenia kontroli (naruszenie art. 225 k.k.).

Informacje o utrudnianiu kontroli zapisane zostaną w protokole kontroli.

 

Ważną informacją jest też, że nie można równocześnie prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy, z wyjątkiem przypadków w których m.in. jest to niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa (lub wykroczenia) lub jest to uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać:

•  w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców - (< 10 pracowników) – 12 dni  roboczych,

•  w odniesieniu do małych przedsiębiorców  - (< 50 pracowników) – 18 dni roboczych,

•  w odniesieniu do średnich przedsiębiorców  - (< 250 pracowników) – 24 dni roboczych,

•  w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców - 48 dni roboczych.

 

Inne przydatne porady:

Najpopularniejsze sankcje karne w ochronie środowiska

Kompetencje Urzędu Marszałkowskiego

Tytuł prawny do instalacji

Opłaty skarbowe w gospodarce odpadami

Kiedy wymagane jest zgłoszenie instalacji?