Ministerstwo Środowiska w ekspresowym tempie przygotowało szereg znaczących nowelizacji podstawowych ustaw w zakresie ochrony środowiska czyli ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. To jednak nie jedyne ustawy, w jakie zaingerowano. Modyfikacje można znaleźć także w przepisach o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, o bateriach i akumulatorach, czy o ZSEiE. Można by wymieniać dalej… Część zmian została już opublikowana m. in. nowelizacja ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (publikacja 3 sierpnia br.). Oznacza to, że nowe zasady kontroli WIOŚ obowiązują już od 4 sierpnia, pozostałe zapisy ustawy wejdą w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub od 1 stycznia 2019 r. Publikacja ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (dotyczącej m. in. zasad uznawania produktu ubocznego) zaplanowana została na 14 sierpnia br., natomiast publikacja zmiany ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (obejmującej zmiany w wydawaniu pozwoleń i zezwoleń w gospodarce odpadami) -  na 21 sierpnia br.

 

Trudniej o decyzje

Najwięcej zmian wprowadzono w procedurach uzyskiwania pozwoleń i zezwoleń w gospodarce odpadami. Przede wszystkim obowiązkowe mają być zabezpieczenia roszczeń, czyli ubezpieczenia, gwarancje lub depozyty bankowe, które mają zabezpieczyć środki na poczet ewentualnych szkód w środowisku. Pomysł ten był postulowany przez wiele urzędów, a w szczególności starostów powiatowych, ponieważ to właśnie na nich spadała konieczność „posprzątania” nielegalnych wysypisk czy magazynów odpadów. Takich przypadków wykryto wiele w ostatnich latach, a koszty ich usuwania w skrajnych przypadkach osiągały niebotyczne sumy rzędu kilku milionów złotych. Kolejną nowością ma być przedstawianie zaświadczenia o niekaralności, szczególnie w zakresie kar za przestępstwa przeciwko środowisku. Decyzje trudniej będzie uzyskać także osobom, którym wcześniej cofnięto lub ograniczono decyzję w zakresie gospodarowania odpadami. W procedurach wydawania pozwoleń i zezwoleń uczestniczyć będą także nowe organy opiniujące, co z pewnością wydłuży czas uzyskania decyzji. Przed wydaniem zezwoleń na zbieranie odpadów lub przetwarzania odpadów opinię będzie wydawać wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Dodatkowo postanowienia w zakresie spełnienia odpowiednich wymagań wydawać będzie komendant powiatowy PSP oraz WIOŚ (po przeprowadzeniu kontroli). Opinia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nie będzie wymagana tylko w przypadku pozwoleń na wytwarzanie odpadów.

 

Lepiej zapobiegać – czyli operaty przeciwpożarowe i monitoring

Medialnym problemem branży odpadowej, szczególnie w ostatnich miesiącach, są pożary. Ograniczeniu pożarów miejsc magazynowania odpadów, zdaniem ustawodawcy, mają służyć operaty przeciwpożarowe sporządzane przez inspektorów ds. p. poż. lub rzeczoznawców przeciwpożarowych oraz obligatoryjne kontrole Państwowej Straży Pożarnej przed wydaniem i zmianą każdej decyzji w gospodarce odpadami. Jak podkreślano, wiele zakładów nie przykładało wagi do realizacji przepisów p. poż., co skutkowało magazynowaniem odpadów w ilościach lub miejscach uniemożliwiających skuteczne gaszenie pożarów. Skalę pożarów ma też zmniejszyć obligatoryjny monitoring wizyjny miejsc magazynowania odpadów. Zapisy z kamer mają być przechowywane i udostępniane w razie kontroli, a jakość zapisu ma umożliwić np. weryfikację osób przebywających w zakładzie.   

 

WIOŚ prawie jak policja

Wiele nowych uprawnień zyskała Inspekcja Ochrony Środowiska. To właśnie WIOŚ jest głównym organem kontrolnym w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Inspektorzy wielokrotnie alarmowali, że brak im narzędzi oraz funduszy do skutecznego egzekwowania prawa. Zmiana ustawy o IOŚ ma umożliwić lepsze dofinansowanie i zwiększenie zatrudnienia w Inspekcji. Co istotne WIOŚ będzie funkcjonował 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. Do kontroli będą mogli wykorzystywać m. in. drony. Szczególnie w przypadku, gdy wejście na teren zakładu będzie utrudnione. Najważniejszą zmianą jest jednak zniesienie konieczności informowania o kontroli na 7 dni przed jej rozpoczęciem. Dotychczas tylko tzw. kontrole interwencyjne mogły być prowadzone bez tzw. zawiadomienia o wszczęciu kontroli. Według nowych przepisów WIOŚ będzie mógł skontrolować każdy zakład w dowolnym terminie bez konieczności wcześniejszej zapowiedzi.

 

Kara najlepszą motywacją

Elementem zmienionym w każdej z nowelizowanych ustaw są przepisy karne. Zmiany dotyczyły głównie podwyższenia stawek kar. Część z nich bardzo istotnie np. kara za brak sprawozdania PRTR została podniesiona z 10 000 zł na 50 000 zł. Znacznie podwyższono także kary za zbieranie i przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia. Dotychczas kara wynosiła od 1 000 do 1 000 000 zł. Dolny próg został podniesiony do 10 000 zł. Dodatkowo wprowadzono wzór do precyzyjnego obliczania wymiaru kary. Wzór uwzględnia ilość nielegalnie zgromadzonych odpadów oraz ich rodzaj (niebezpieczne, inne niż niebezpieczne, obojętne). Maksymalna stawka to 600 zł/m3 odpadów. Jednak jeśli wysokość obliczonej kary będzie niższa dolna granica - kara wyniesie 10 000 zł, a jeśli będzie wyższa niż górna granica – kara wyniesie 1 000 000 zł.

 

Produkt uboczny od nowa

Przy okazji wielu procedowanych zmian wprowadzono także poprawki do procedury uznania substancji lub przedmiotu za produkt uboczny. Procedura ta pozwala na uznanie przedmiotów lub substancji powstających w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkcja za produkt uboczny, niebędący odpadem. Popularnym przykładem produktu ubocznego są trociny powstające np. w tartakach. Dotychczas uznanie za produkt uboczny następowało w drodze zgłoszenia składanego do urzędu marszałkowskiego. Jeśli w ciągu 3 miesięcy od dnia otrzymania ww. zgłoszenia organ nie wnosił sprzeciwu uznawano, że zgłoszenie zostało zaakceptowane w drodze tzw. milczącej zgody. Parlament zmienił jednak diametralnie tę procedurę na rzecz wydawania decyzji administracyjnej ważnej przez okres 10 lat, w dodatku po zaopiniowaniu złożonej dokumentacji przez wojewódzki inspektorat ochrony środowiska. Przed wydaniem opinii, WIOŚ może przeprowadzić kontrolę w zakresie objętym wnioskiem. W przypadku negatywnej opinii wydanej przez WIOŚ urząd marszałkowski będzie mieć obowiązek wydania decyzji odmownej. Każde przedsiębiorstwo, które przeprowadziło już taką procedurę będzie musiało przeprowadzić ją ponownie, ponieważ uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie zmiany ustawy o odpadach wygasa po upływie 6 miesięcy.

 

Źródło: opracowanie własne

Zdjęcie: sejm.gov.pl