Od 12 sierpnia obowiązuje nowy Krajowy plan gospodarki odpadami 2022. Przyjęty uchwałą nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. dokument stanowi podstawę do wydania wojewódzkich planów gospodarki odpadami.
Bolączki gospodarki odpadami w Polsce
Podstawą nowego KPGO jest diagnoza aktualnego stanu gospodarki odpadami. Analizy wykazały szereg problemów, które utrudniają osiąganie założonych celów. Jednym z najważniejszych jest zbyt mały udział odpadów selektywnie zebranych u źródła w strumieniu odpadów komunalnych, co przekłada się na zbyt mały udział odpadów poddawanych procesom recyklingu. Jakość zbieranych odpadów także pozostawia wiele do życzenia – frakcje selektywne często są zanieczyszczone innymi odpadami, a frakcja zmieszana pełna surowców wtórnych. Liczba PSZOK-ów jest ciągle niewystarczająca, a systemy selektywnej zbiórki zbyt zróżnicowane. Wciąż dużym problemem są nielegalne wysypiska, zwłaszcza odpadów budowlanych i rozbiórkowych. Autorzy KPGO zwracają jednak uwagę, że system monitoringu i kontroli gospodarowania odpadami komunalnymi jest nieszczelny i nie pozwala na dokładne sprawdzanie przepływu odpadów. Ponadto do dziś nie uruchomiono BDO (bazy danych administrowanej przez urzędy marszałkowskie), która miała stanowić podstawowe źródło informacji o ilościach i rodzajach wytwarzanych odpadów oraz sposobach ich zagospodarowania. Brakuje także aktualnych badań składu morfologicznego i właściwości fizycznych i chemicznych odpadów komunalnych.
(Zbyt) ambitne cele?
W perspektywie kilku najbliższych lat zakłada się znaczne zwiększenie poziomów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów. Planowane do osiągnięcia poziomy budzą duże emocje wśród władz gmin oraz firm zajmujących się gospodarką odpadami. KPGO przewiduje m. in.:
- osiągnięcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysokości minimum 50% ich masy do 2020 r.,
- do 2020 r. recyklingowi powinno być poddawane 50% odpadów komunalnych,
- do 2025 r. recyklingowi powinno być poddawane 60% odpadów komunalnych.
Do obliczenia ww. wartości procentowych należy ująć wszystkie odpady komunalne odebrane i zebrane (również odpady budowlane i remontowe pochodzące z gospodarstw domowych). Ponadto, do 2020 r. ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji nie powinna przekraczać 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.
Jedolite zasady w całym kraju
Za jedną z przyczyn niewydolności systemu gospodarki odpadami uznano jego niejednolitość. Dotychczas gminy miały dowolność w organizowaniu zbiórki odpadów, a każdy właściciel nieruchomości wybierał czy chce oddawać odpady zmieszane czy posegregowane. Nowy KPGO zakłada objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych. W opracowaniu znajduje się rozporządzenie w sprawie standardów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które ma ujednolicić selektywną zbiórkę w całym kraju. Natomiast do końca 2021 r. we wszystkich gminach ma zostać wprowadzony system selektywnego odbierania odpadów zielonych i innych bioodpadów. Całość systemu gospodarki odpadami ma być kontrolowana poprzez spójny system monitoringu.
MBP i spalarnie w odwrocie?
W KPGO podkreślono, że obecnie nie widać potrzeby budowy nowych instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, gdyż ich liczba jest wystarczająca na potrzeby rynku. Instalacje MBP oraz spalarnie odpadów mają być jedynie uzupełnieniem systemu opartego na zapobieganiu powstawaniu odpadów i recyklingu. Części mechaniczne instalacji MBP mają być rozwijane w kierunku centrów recyklingu, a części biologiczne mają być tylko dopełnieniem procesu. Rozwój spalarni odpadów został skutecznie ograniczony poprzez zapis, mówiący, że do 2020 r. udział masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie może przekraczać 30%.
Kierunek - gospodarka w obiegu zamknietym
Krajowy plan został dostosowany do idei gospodarki w obiegu zamkniętym. Proponuje się rozwiązania, które mają zapobiegać powstawaniu odpadów jak np. promowanie wymiany przedmiotów używanych, naprawy lub przekazywania ich osobom potrzebującym zamiast wyrzucania od razu na śmietnik. Duży nacisk położono na ograniczenie marnowania żywności, czy tworzenie nowych PSZOK-ów. Wszystkie te działania mają docelowo pozwolić na osiągnięcie wyśrubowanych poziomów odzysku i recyklingu czy ograniczenia składowania. Pojawiły się także propozycje zmian w instrumentach finansowych. Motywacją mają być m.in.: zmiany w opłatach za korzystanie ze środowiska, które powodowałyby, że recykling byłby bardziej opłacalny niż spalanie lub składowanie odpadów.
Edukacja i jeszcze raz edukacja
Źródła problemów z jakością selektywnej zbiórki odpadów twórcy KPGO upatrują głównie w zbyt małej świadomości mieszkańców. Niewystarczająca edukacja w zakresie gospodarki odpadami powoduje, że świadomość i wiedza większości społeczeństwa na temat należytego gospodarowania odpadami komunalnymi nadal jest zbyt mała. Społeczeństwo kojarzy nowy system gospodarki odpadami wyłącznie ze wzrostem opłat, a nie otrzymuje informacji jak wymiernie wpływają one na poprawę sposobu zagospodarowania ich odpadów. Nie widząc efektów ani zachęt - segregacja u źródła traci na popularności. Stąd też w nowym KPGO edukacja ekologiczna stanowi jeden z najważniejszych priorytetów.
Z treścią projektu można zapoznać się pod adresem:
Źródło: monitorpolski.gov.pl
Zdjęcie: własne