W marcu br. Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przedstawiła wyniki przeprowadzonej w 2016 r. kontroli: „Zapewnienie przez organy administracji publicznej prawidłowego zagospodarowania odpadów komunalnych”. Końcowa ocena NIK nie jest pozytywna dla żadnego z kontrolowanych elementów systemu. Kontrolą objęto lata 2013-2016.

 

Cel kontroli

Przeprowadzona w ubiegłym roku kontrola miała na celu ustalenie, czy organy administracji publicznej należycie realizują swoje zadania związane z zapewnieniem zgodnego z prawem przetwarzania odpadów komunalnych. Kontrolą objęto 24 jednostki, w tym: sześć urzędów marszałkowskich, sześć urzędów gmin, sześć podmiotów prowadzących regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych oraz sześć wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska.

 

Brak podstaw – czyli niekończące się uchwalanie WPGO

Jako jeden z najważniejszych problemów systemowych NIK wskazała na brak lub nieprawidłowości w uchwalaniu aktualizacji wojewódzkich planów gospodarki odpadami. Zarówno w 2012 r. jak i w 2016 r. aktualizacje tych dokumentów powstawały naprędce i wymagały wielu poprawek, także już po ich ogłoszeniu. W przypadku ostatniej aktualizacji dodatkowym utrudnieniem dla samorządów było późne uchwalenie krajowego planu gospodarki odpadami.  Kolejną stwierdzoną nieprawidłowością było niedostosowywanie regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach do WPGO, co powodowało brak spójności systemu na terenie jednego województwa.

 

Uchwała o zmianie uchwały

W latach 2013-2015 sejmiki województw prześcigały się w nadawniu statusu RIPOK kolejnym instalacjom. W ciągu dwóch lat ich liczba wzrosła z 73 instalacji do 298. Ta liczba nie byłaby niczym szczególnym, gdyby nie znaczne przeszacowanie mocy przerobowych. Pomimo, że przedsiębiorcy deklarowali niejednokrotnie niewiarygodne moce przerobowe instalacji, sejmiki przyjmowały je kolejną zmianą uchwały w sprawie wykonania planu gospodarki odpadami. NIK ustaliło, że w trzech województwach moce przerobowe instalacji przekroczyły ilość wytworzonych odpadów trzykrotnie w 2013 r., a w 2016 r. już sześciokrotnie. W efekcie strumień wytwarzanych odpadów będzie prawdopodobnie zbyt mały, by wszystkie instalacje mogły utrzymać się na rynku.

 

Kontrola nad brakiem kontroli

Już uruchomione instalacje regionalne wymagają nadzoru zarówno WIOŚ, jaki i organów wydających decyzje administracyjne. W tym zakresie NIK sprawdził skuteczność i częstotliwość kontroli tych organów. W ocenie NIK kontrole były niedostateczne. W 70% kontrolowanych instalacji stwierdzono brak wymaganej decyzji (np. przetwarzanie odpadów na podstawie zezwolenia sektorowego zamiast na podstawie pozwolenia zintegrowanego), przetwarzanie odpadów niezgodnie z posiadanymi decyzjami, przyjmowanie odpadów spoza regionu gospodarki odpadami, magazynowanie odpadów ulegających biodegradacji, czy nierzetelne prowadzenie ewidencji odpadów. Brak skutecznych kontroli daje nieme przyzwolenie na prowadzenie działalności niezgodnie z prawem, a często także w sposób zagrażający środowisku.

 

Niewiarygodne dane

Efektem stwierdzonych nieprawidłowości jest m.in. nierzetelna sprawozdawczość dla całego sektora. Problemy interpretacyjne dotyczące sprawozdawczości powodują, że zbierane są różne dane, które rzadko są weryfikowane w prawidłowy sposób. Powoduje to brak rzetelnej wiedzy na temat gospodarowania odpadami na terenie gmin, województw i kraju. Stwierdzono, że  proces weryfikacji sprawozdań wydłużał się nawet do 11 miesięcy, a ostateczne sprawozdania były składane nawet po 2 latach od pierwotnego terminu. NIK zwrócił także uwagę na ciągłe przekładanie terminu utworzenia Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami skutkujące brakiem jednolitego, krajowego systemu zbierania danych. Obecnie prowadzone bazy danych (centralna i wojewódzkie) są tak skonstruowane, że nie spełniają one wymagań dla potrzeb monitorowania rynku odpadami komunalnymi.

 

Co dalej?

NIK wyciągnął wnioski z przeprowadzonej kontroli i przedstawił propozycje zmian mające na celu poprawę funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Zaproponowano m.in.:

• nałożenie wymogu ważenia i ewidencjonowania masy odpadów komunalnych z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku,

• rozważenie wydania rozporządzenia w sprawie prowadzenia procesu przetwarzania odpadów w instalacji MBP,

• stworzenie warunków dla innego niż składowanie zagospodarowania powstających w instalacji MBP odpadów o cieple spalania powyżej 6 MJ/kg s.m.,

• terminowe utworzenie Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami,

• przyspieszenie opiniowania projektów aktualizacji WPGO i uzgadniania załączonych do nich projektów planów inwestycyjnych.

 

                                                     

Źródło: nik.gov.pl

Zdjęcie: pixabay.com